Smásaga eftir Örn H. Bjarnason
þýðandi: Inga Birna Jónsdóttir

Fyrir nokkuð löngu síðan unnu þau saman Gugga og Smári. Hún var talsvert yngri en hann og fyrir tilviljun hittust þau á Café Hressó. Hún var með kringlóttasta andlit, sem hann hafði nokkurn tíma séð. Nú sátu þau þarna andspænis hvort öðru og hún var að segja honum frá því, þegar hún 18 ára gömul hafði ásamt vinkonu sinni unnið á sjúkrahúsi í Kaupmannahöfn.
“það heitir Rigshospitalet,” sagði hún “og það var nú meira hvað hún var vitlaus kerlingin sem var þar yfir.”
Og Smári reyndi að leggja eyrun við því sem hún var að segja, en baka til í höfðinu rifjaðist upp fyrir honum, að einmitt rétt hjá þessu sjúkrahúsi hafði hann átt heima lítill drengur. það var í seinni heimsstyrjöldinni.
Gugga hélt áfram að segja honum frá vitlausu kerlingunni og Smári heyrði flugvélagný og blóðregn lýsti upp svartan himininn.
Skömmu seinna var gefið loftvarnarmerki og þau öll, foreldrar hans, eldri bróðir og sá yngri, þustu oní kjallara. Þar var allt hvítkalkað og einungis dauf birta og kjallarinn var kaldur og rakur. þau hreiðruðu um sig á dýnum og höfðu teppi til að breiða yfir sig.
Allir í blokkinni voru þarna og það var mikil spenna í loftinu og mitt í þessari spennu og háska voru þau öll eitthvað svo nálægt hvert öðru; góðviljuð, hlý og nálæg.
“Kerlingin gerði ekki annað en ragast í okkur,” sagði Gugga og mest alla nóttina dvöldu þau í kjallaranum, en um morguninn, þegar flugvélarnar voru farnar aftur yfir til Englands, flýtti Smári sér í skólann, andvökustirður, úrillur og þreyttur. Móðir hans hafði smurt handa honum nestispakka og í löngufrímínútunum hafði hann ætlað að borða úr honum, en hann hafði ekki haft nokkra matarlyst.
“Við vorum bara tíu mínútur með strætó niður á Ráðhústorg,” sagði Gugga, “og stundum þegar við áttum frí gengum við eftir Strikinu og skoðuðum í búðarglugga.” Og Smára varð hugsað til morgunsins þegar stelpan á hæðinni fyrir neðan kom hlaupandi eftir götunni. Hún var með kringlótt andlit eins og Gugga og léreftskjóllinn hennar var rifinn og skítugur. Hún grét með ekkasogum og mjóir barnsfætur stóðu niður undan kjólnum og hné hennar voru blóðrisa og sömuleiðis fótleggir og handabök.
“Og hvað kom til að þú fórst til Kaupmannahafnar?” spurði Smári.
“Bara djók hjá mér og vinkonu minni,” sagði Gugga og kringlótt andlit hennar var glaðlegt og stelpan á neðri hæðinni næstum hrasaði um gangstéttarbrún. Kaupmaðurinn á horninu þusti út í dyr og hann var í hvítum slopp. Hann reyndi að spyrja stelpuna hvað hefði komi fyrir, en hún var öll í uppnámi og út úr henni hafðist ekki annað en grátkæft muldur. Seinna hafði Smári frétt, að kaþólski skólinn á Frederiksberg hefði orðið fyrir loftárás og 86 börn og 13 fullorðnir grafist undir rústunum.
Hann reyndi að hlusta á Guggu, en ágengar, sundurlausar minningar sóttu æ fastar á hann. Englendingar köstuðu þessum sprengjum og Englendingar voru vinir fleirra, sögðu foreldrar hans og líka eldri bróðirinn. Eldri bróðir hans vissi ýmislegt, sem Smári vissi ekki, enda var hann næstum því tíu ára gamall og alls staðar með eyrun og augun opin. Smári var ekki nema sjö ára og þjóðverjar voru óvinir þeirra. þeir marseruðu um götur og stelpan á neðri hæðinni kom ekki út að leika í marga daga og stundum reið Kristján tíundi Danakonungur eftir Strandboulevarden. Þetta var fallegur, gamall maður og hann reyndi að bera höfuðið hátt þó að land hans væri hernumið.
Óvinirnir voru þjóðverjar og þetta var vorið 1945 og þjóðverjarnir áttu það til að aka um borgina og skjóta fólk sem stóð og beið eftir sporvagni, tíu manns af handahófi fyrir hvern þjóðverja, sem Danir drápu. þeir voru víst að tapa stríðinu og urðu að flýta sér að kála sem flestum, áður en byssurnar yrðu teknar af þeim. Og kóngurinn var í dökkbláum, síðum frakka með axlaskúfa og húfu, sem var eins og bátur í laginu. það glampaði á sveittan hest hans í sólskininu og kastaníutrén á Strandboulevarden voru í þann veginn að springa út. Karlmenn tóku ofan höfuðföt sín í virðingarskyni við þennan aldna mann og kóngurinn svaraði með því að bera hönd upp að húfu sinni. En stelpan á neðri hæðinni kom ekki út að sippa eða fara í parís. það var engu líkara en dauðinn hefði sest að í götunni og það kom læknir að vitja hennar, en besta vinkona hennar var ein af þeim, sem hafði grafist í rústunum. Hún hafði verið dregin upp úr hrúgu af múrsteinum, en hún var ekki lengur lifandi. Hún var dáin.
Samt hélt lífið áfram og srákarnir klifruðu upp í trén á Strandboulevarden og tíndu kastaníur og kógurinn reið hjá og Smári fann lykt af sveittum hesti og sólvermdu malbiki og laufguðum trjám. Kristján tíundi sat teinréttur í hnakknum og uppi á Austurbrú þumlungaðist gulur sporvagn yfir gatnamótin, seinlátur og dauðyfislegur, og alls staðar var fólk á reiðhjólum og það klingdi í bjöllum, erillinn var svo mikill og óþolinmæðin.
“Komdu þér úr sporunum,” kallaði sendisveinn á sendlahjóli á aldursbogna konu, sem hökti yfir götuna. Sendisveinar urðu að hafa hraðann á. þeir máttu ekki slóra.
Og Gugga var að drekka Diet-Pepsi og sem snöggvast langaði Smára að segja henni frá þeirri Kaupmannahöfn, sem hann hafði upplifað, en hætti við það. Á milli minninga þeirra var órafjarlægð, sama veröld en annar tími, aðrir atburðir, kannski velklætt fólk að ganga eftir Strikinu, en ekki myrkvuð borg og blóðregn af himni.
“Við vorum þarna heilt sumar,” sagði Gugga “og nokkrum sinnum fórum við með bátnum yfir til Malmö, bara að djóka, og tókum síðan ferjuna til baka um kvöldið.” Í rödd hennar var saknaðarhlýja.
“Finnst þér Diet-Pepsi gott?” spurði Smári og flauelsmjúk, blá augu mættu honum yfir borðið. Honum leið vel nálægt þessari konu, þó hann gæti ekki sagt henni frá litlu stelpunni sem kom grátandi eftir götunni, né flugmönnunum sem höfðu fyrir því að koma alla leið frá Englandi að kasta sprengjum á krakka, sem voru að læra að lesa og reikna hjá kaþólskum nunnum í Kaupmannahöfn.
“það er svalandi,” sagði Gugga, en út um dyrnar hjá kaupmanninum barst lykt af Persil sápuspónum og eplum og í fjarska glumdu járnhælar á steinlagðri götu og á næturna loftvarnarmerki, nótt eftir nótt og næsta hús fullt af flóttafólki frá austurhluta Þýskalands og strákarnir voru í grænum leðurstuttbuxum með axlabönd og það var tortryggni í kvíðafullum augum þeirra.
Á kvöldin sagði móðir hans þeim sögur frá Íslandi, sögur um hesta, sem hlupu frjálsir í haga og um bláa víðáttu og fjöll, sem voru miklu hærri en Sívaliturninn og Kristjánsborgarhöll, og um bóndabæi í gróðursælum dölum og fiskibáta að leggja úr höfn. Þarna höfðu foreldrar hans slitið barnsskónum og þangað myndu þau fara að stríðinu loknu, strax og mennirnir með þykku stálhjálmana og tröllslegu leðurstígvélin færu heim til sín.
“Fóruð þið ekki stundum í Tívólí?” spurði Smári.
“Jú, og líka á diskótek, bæði Pussy Cat og eins á Bonaparté.”
Og Smári lærði að synda í sjónum úti á Bellavue, fyrst í kafi, svo hundasund en síðan bringusund og meira að segja krol. Og hann mundi eftir heitum sandi, er nam við iljar og núggaís í silfurbréfi og ísbragð blandaðist sjávarseltu af vörum hans.
“Ég var gangastúlka á spítalanum,” sagði Gugga, “og kerlingin alltaf á hælunum á mér.” Og rétt hinum megin við hornið hafði maður verið skotinn um miðjan dag fyrir að fela byssur uppi á háalofti og litlir fiskibátar fluttu gyðinga yfir til Svíþjóðar, hræddir og samanhnipraðir lágu þeir í lúkarnum og ekki nema hársbreidd milli lífs og dauða.
Eftir sólsetur var Kaupmannahöfn myrkvuð borg og dregið fyrir alla glugga, svartar rúllugardínur og þykk gluggatjöld, og enginn mátti vera á ferli á götum úti. Stöðugur ótti en samt hlýja og ást í skugga óttans, kannski meiri hlýja vegna þess kvíða, sem batt þau saman.
Og löngu seinna kom stelpan á hæðinni fyrir neðan út að leika. Hún var guggin í framan og hljóðlát og allt þetta vor hló hún aldrei, brosti í mesta lagi vofulegu, daufu, fjarlægu brosi. Þegar stöllur hennar fóru í parís á gangstéttinni stóð hún álengdar og horfði á. Besta vinkona hennar, sú sem var alltaf að lána henni strokleður og yddara hafði grafist í rústunum. Eitt glappaskot hafði stolið þessu lífi og þau hin, sem eftir lifðu misstu barnæskuna og kannski myndi hún ævina á enda lifa í skugga þessa eina atburðar, veikluð eða kannski yrði hún sterk, of sterk.
Og Gugga sat þarna á móti honum á Café Hressó og sagði honum frá sinni Kaupmannahöfn, sömu borg, en með aðrar minningar. Og kaupmaðurinn á horninu hét Olsen og konan hans gaf krökkunum stundum bolsíur úr krukku, rauðar bolsíur úr glærri krukku. Og stöðug spenna, dagarnir eins og hnífsegg, aldrei slökun nema rétt blánóttina og þá gullu loftvarnarflautur, farið niður í hvítkalkaðan kjallara og morguninn eftir var dagsbirtan eins og oddhvassar pílur í andvökuþeyttum augum á fastandi maga og á leiðinni í skólann klappaði þýskur hermaður honum á kollinn.
“Þetta er óvinur okkar,” sagði eldri bróðir hans, en kannski átti hermaðurinn lítinn son heima í Þýskalandi og hann var hlýr í augunum og heit hönd hans hvíldi eins og prjónapottlok á höfði hans lengi á eftir. Smári átti erfitt með að skilja þetta allt saman. Hverjir voru eiginlega vinir og hverjir óvinir?
“Þú mátt aldrei tala við þjóðverja,” sagði eldri bróðir hans. Þjóðverjar voru óvinir nema hvað það voru vinirnir hinum megin við Ermarsund, sem höfðu tekið hláturinn úr stelpunni á hæðinni fyrir neðan og það skildi Smári ekki.
“Ef þú talar vi Þjóðverja,” sagði bróðir hans, “þá færðu aldrei framar að fara með mér í bíó á sunnudögum.” Og eftir götunni kom mjólkurvagn dreginn af tveimur stórum hestum og hófaskellir heyrðust götuna á enda.
“Hestarnir á Íslandi eru allt öðruvísi,” sagði móðir hans, “bæði minni og fallegri. Þeir hafa líka tölt og skeið, þessir brokka bara og valhoppa.” En þeir voru vinalegir þessir dönsku hestar og það var sterk leðurlykt af aktygjunum og annar kúskurinn gaf þeim hafra úr strigapoka á meðan hinn bar mjólkina inn í mjólkurbúð. Mikið hafði þetta verið góð barnæska, hugsaði Smári. Hún hafði verið eins og hnífsegg, full af spennu og alltaf eitthvað að gerast.
“Á sjúkrahúsinu var strákur í einhverju fokki,” sagði Gugga, “og hann var jafn gamall mér, en samt hafði hann hærra kaup. Þetta fannst mér ósanngjarnt.” Og hófarnir á hestunum minntu á stærðar potthlemma og hestarnir voru með leðurhlífar við gagnaugun til þess að þeir sæju síður út undan sér og fældust í skarkala borgarinnar.
“Strákurinn var líka montinn,” sagði Gugga, “ég þoldi hann ekki.” Og flöskurnar skröltu í járngrindum þegar mjólkurvagninn sveigði fyrir næsta horn. Já, barnæska hans hafði verið eins og hnífsegg, ekki mjúkt og hlýtt hálfrökkur, heldur hnífsegg eða hárbeittur sólargeisli í dögun.
“Það var nú meira sprellið í okkur þarna í Kaupmannahöfn,” sagði Gugga, “rússuðum oft í strætisvögnum borgina þvera og endilanga eða fórum í lestirnar.”
Og móðir þeirra sagði endalausar sögur frá Íslandi, landinu handan við hafið þar sem öll tundurduflin voru og kafbátar, sögur um hesta sem hlupu frjálsir í faxi með sveigðan makka, eða þeir flugust á til að veita kröftum sínum útrás. Og svo allt fólkið, amma hans sem gekk í peysufötum og afi sem var söðlasmiður. Hann var rólyndur og snyrtimenni og aldrei með sorgarrendur undir nöglunum, alltaf með hreinar hendur þegar hann átti frí, sagði móðir hans. Hann söng í Fríkirkjukórnum og hafði djúpa, þýða bassarödd. Hin amman spilaði á píanó og saumaði stór teppi, nálaspor eftir nálaspor og hún var mjó og hálsinn eins og títuprjónn. Hún hafði verið alin upp sem hefðarmær og gekk í dönskum kjól.
Og afi hans átti hesta og hann fór stundum með þrjá til reiðar alla leið vestan úr bæ og upp að Geithálsi ásamt Eyþóri klæðskera og Sigurði tannlækni. Svo var það bláa víðáttan og fugl sem stóð kyrr í loftinu þótt hann flýgi og um varptímann átti hann það til að steypa sér beint ofan í höfuðið á fólki. Þessi fugl hét kría og kríuegg eru mjög góð, sagði móðir hans, en það varð að gæta þess að þau væru ekki stropuð. En fyrst og fremst voru það sögur um hesta og þeir íslensku voru að minnsta kosti jafn fallegir og hestur kóngsins, sem hann reið eftir Strandboulevarden til að sýna þjóðverjum, að hann kynni að bera höfuðið hátt og halda virðingu sinni. Frísandi hestar, stappandi niður fótum, sveittir í sólskini eða rigningarúði og blautar moldargötur og svo aftur komið sólskin, svartalogn, grænir grasbalar, kaffi á flösku í ullarsokk sótt í hnakktösku og heimabakað brauð og skonsur með miklu smjöri og þykkt skorinn ostur. Sprett var af hestunum og þeir bitu gras í sumarkyrrðinni á meðan fólkið drakk kaffið sitt og fugl, sem hét spói spígsporaði mjófættur og með langt nef uppi á mel og karlarnir voru með silfurslegnar svipur. þegar hér var komið sögu var farið að reyna þó nokkuð á trúgirnina. Móðir hans brá þá á það ráð að draga myndaalbúm upp úr skúffum orðum sínum til staðfestingar. Myndir skrökva ekki.
Svona var þetta og síðan löngu fyrir stríð hafði fjölskylda Smára verið á flakki um Evrópu, land úr landi, úr einni borg í aðra, Hamborg, Heidelberg, Friðrikshöfn og á fleiri stöðum, en síðan endað í Kaupmannahöfn. Þar höfðu þau orðið innlyksa þegar stríðið skall á. Öll þessi ár áttu þau engan að nema hvort annað og sögurnar um landið, sem þau mundu fara til þegar stríðinu lyki. Og Smári mundi hversu gott það hafði verið að hvíla í handarkrika föður síns þar sem hann lá á dívan og var að lesa verkfræðibækurnar sínar. Í þeim voru alls kyns tölur og teikningar og móðir hans stóð á miðju stofugólfi og straujaði þvott og fersk lykt barst undan straujárninu er það nam við hreint línið. Og áfram héldu sögurnar og móðir hans hafði nær óbrigðult minni og sagi þeim frá uxahalasúpu, sem hún hafði fengið á Þingvöllum árið 1930 og lambakjöt og brúnaðar kartöfur og það hafði verið egg í uxahalasúpunni; ef nokkuð hafði hún verið einum of sölt, sagði hún, þótt lambakjötið væri bæði meyrt og gott.
Og í næstu götu hafði spellvirki verið tekinn höndum og farið með hann í fangabúðir til Þýskalands og uppi á Strandboulevarden þrömmuðu hermenn til að sýna vald sitt. Nagandi kvíði, en samt svo kyrrlátt þarna í handarkrikanum og lyktin af föður hans minnti á lyktina af aktygjum hestanna, sem drógu mjólkurvagninn og hann las verkfræðibækur sínar alvarlegur og traustur.
Einu sinni höfðu þeir bræðurnir stolist niður að höfn, en sá yngsti hafði í ógáti gloprað því út úr sér. Um kvöldið þegar faðir þeirra kom heim úr vinnunni rassskellti hann þá alla með tölu, alvarlegur og traustur. Síðan voru þeir sendir beint í rúmið og fengu engan kvöldmat. Þannig var uppeldið, einfalt og engar vífilengjur. Þetta var áður en hárfín sálarfræði kom til sögunnar. Þeir voru einfaldlega rassskelltir. Þessi aðferð var notuð á hross og óþekka krakka uppi á Íslandi og gafst vel. Þeir fóru aldrei framar niður að höfn, sviðinn í rasskinnunum sá til þess og þeir voru bara rassskelltir í þetta eina sinn. Kannski hefði mátt rassskella þá oftar.
Alltaf annað slagið hlustuðu foreldrar hans á BBC og maður með þreytulega, óskýra rödd talaði um blóð, tár og svita og faðir hans lagði eyrað þétt upp að útvarpstækinu.
“þetta eru vinir okkar,” sagði hann, “og bráðum koma Englendingar og frelsa okkur.” Og það stóð heima. Friður var saminn og Englendingar komu. þeir voru með Montgomeryhúfur, sem þeir létu halla á ská og Kaupmannahafnarbúar þustu út á götur með flögg. Fagnaðarlátunum ætlaði seint að linna og þeir, sem unnið höfðu með þjóðverjum voru handsamaðir og sumar danskar konur voru krúnurakaðar. þær höfðu víst verið að kyssa þýska hermenn eða eitthvað.
“Æ, greyin,” sagði móðir hans, “þær eru ekki svo slæmar, en óttalegir kjánar, eða hafa bara orðið ástfangnar, eða verið auralitlar.”
“þetta eru ekki annað en hispursmeyjar og tildurdrósir,” sagði Olsen kaupmaður og konurnar voru dregnar krúnurakaðar út á götu og fólkið með flöggin hrækti á þær. Nú var farið að kasta tólfunum. Hverjir eru eiginlega vinir, hugsaði Smári, úr því Danir hrækja á Dani? þetta var á heitum maídegi og krúnurökuðu konurnar voru í rósóttum léreftskjólum og sumar í inniskóm, af því flær höfðu verið sóttar fyrirvaralaust heim til sín. Fólkinu með flöggin lá svo mikið á að hrækja á þær.
En þótt búið væri að semja frið, héldu skotbardagar samt áfram hér og þar í borginni, inni í húsasundum, uppi á þökum, bak við skorsteina. Frelsishetjur skiptust á skotum við landa sína, sem höfðu verið að viðra sig upp við þjóðverja og dauðir menn duttu niður af húsþökum á þessum yndislega maídegi. Mikið var þetta allt saman spennandi og gaman, nema hvað litla telpan á hæðinni fyrir neðan hló ekki framar, heldur brosti einungis daufega.
Og tíminn leið og um haustið rann svo upp hinn langþráði dagur og þau sigldu yfir hafið á stóru skipi á leið heim til Íslands. Komið var við í Gautaborg og þar keyptu foreldrar hans alvöru úr handa honum og það var með brúnni leðuról.
“Framvegis ættirðu þá að vita hvað rétt klukka er,” sagði faðir hans, “og engin afsökun að mæta ekki stundvíslega í skólann.” Jæja, hugsaði Smári, það var þá líka skóli á Íslandi. Á það hafði aldrei verið minnst í sögunum og hann sem var nýbúinn að læra að lesa á dönsku. Nú yrði hann að læra að lesa á íslensku líka. Aldrei stundlegur friður. En þetta var sem betur fer langt undan og skipið hjó öldurnar og hafið var stundum úfið og það yggldi sig og ölduhryggirnir voru næstum jafn háir og mastrið á skipinu. Ef sæmilegt var í sjóinn leyfði kokkurinn Smára að leika þjón og hann lét hvíta servíettu hanga yfir handlegginn, eins og hann hafði séð þjóna gera og hann fór með kaffi í silfurlitri könnu upp til skipstjórans og rúnnstykki. Hann fékk hins vegar aldrei að leika þjón í aðal borðsalnum, það fékk hann aldrei.
Í sömu káetu og þau var þýsk fjölskylda, sem var að flýja hungur og rústir í Berlín og konan var alltaf að skamma strákana af því hún var taugaóstyrk og á flótta, eða kannski voru þeir full ærslafengnir. þetta voru hjón með tvö börn og þau höfðu ráðið sig í sveitavinnu uppi á Íslandi. þetta mundi Smári og hann mundi líka eftir ljósadýðinni í Reykjavík, þegar þau sigldu inn á ytri höfnina, komið fram yfir miðnætti í byrjun nóvember og eftirvænting skein úr hverju andliti. Á hafnarbakkanum beið sægur af skyldfólki að taka á móti þeim, ömmurnar og afi hans, frændur og frænkur, heill ættbogi. þótt komin væri nótt, var strax haldin veisla og borðin svignuðu undan krásum og ýmsu góðgæti og það var vindlareykur og skvaldur og hlátur og gleðitár. Foreldrar hans höfðu ekki séð þetta fólk í tólf ár og afi hans var gráhærður og teinréttur í baki. Hann var líka alvarlegur á svipinn eins og faðir hans og Kristján tíundi Danakonungur. Í vestisvasa hans hvíldi gullúr og úr því lá gullkeðja sem var fest í eitt hnappagatið á vestinu hans. Hann reykti vindil. En þó hann væri alvarlegur í framan þá brá fyrir glettni í stálgráum augum hans og hann var með stórar hendur. Mikið fannst Smára skemmtilegt að eignast alla þessa ættingja svona á einu bretti. Og amma hans var í peysufötum alveg eins og í sögunum og vindlareykurinn og skvaldrið gerði Smára syfjaðan og hin amman, sú í danska kjólnum, var þarna líka. En stórkostlegast var, að nú sá Smári appelsínu í fyrsta skipti á ævinni nema hvað hann hafði auðvitað séð appelsínu í bókinni um Litla svarta Sambó. Kona í svörtum kjól og með hvíta svuntu og hvítan kappa staðnæmdist hjá honum og hún hélt á stórri skál, sem var full af ýmsum ávöxtum. þarna voru líka appelsínur og Smári fékk sér eina. En hann tímdi ekki að borða hana strax heldur setti hana undir koddann þegar hann fór að sofa. það var ekki fyrr en komið var langt fram yfir hádegi næsta dag, að hann tók börkinn utan af henni, hægt og rólega, og bræður hans horfðu öfundssjúkir á meðan hann borðaði hana. þeir höfðu borðað sína um nóttina og appelsínan var súr, súrari en epli og miklu súrari en perur, perur voru sætar.
“þetta var bara djók,” sagði Gugga, “bara djók hjá okkur stelpunum að skella okkur til Kaupmannahafnar eitt sumar.”
Og í Kaupmannahöfn voru allir leikfélagarnir, sem þeir höfðu orðið að kveðja fyrir fullt og allt. En það var allt í lagi. þeir höfðu svo oft mátt sjá á bak leikfélögum sínum á flakkinu um Evrópu, voru orðnir vanir því og þeir höfðu hvern annan. Og svo voru það hestarnir. Faðir hans eignaðist fljótt hesta og það var hlýtt í hesthúsinu og hestarnir skildu Smára þó að hann talaði bara dönsku. Ef hestarnir höfðu verið notaðir lagði andgufu úr nösum þeirra og það var héla á rúðunum og hestarnir voru ákafir, þegar þeim var gefið hey. þeir höfðu góða matarlyst rétt eins og faðir hans, faðir hans hafði góða matarlyst og allt hans fólk.
Stundum fengu þeir bræðurnir að skreppa á bak og það var komið eldi í hestana og þeir voru kafloðnir enda vetur og það var notalegt að heyra marrið undan hófum þeirra, er þeir námu járnaðir við frostharða mjöllina.
Í hverfinu, sem fluttu til voru margir krakkar og strákarnir stríddu þeim af því þeir töluðu bara dönsku, en það gerði ekkert til. þeir höfðu hvern annan og hestana og hestarnir voru vinir fleirra. Í Danmörku hafði þeim verið strítt fyrir að vera íslendingar. Nú var þeim strítt fyrir að vera danir. Svona getur þetta verið og Smári sá, að það var eins gott að vera fljótur að læra íslensku og reyna að gleyma Danmörku, vera eins og hinir strákarnir í hverfinu, hanga aftan í bílum, tyggja tyggigúmmí, teygja það út úr sér og snúa flví um vísifingur, leika knattspyrnu, hnoða snjóbolta og henda í hattafólk eða skylmast uppi á skúrþökum. En umfram allt aldrei framar tala dönsku og aldrei minnast á Kaupmannahöfn.
Stundum reyndist erfitt að skilja íslenskuna og í næsta húsi við þau bjó gömul kona. Hún skammaði krakkana oft út um gluggann.
“Svei,” sagði hún kannski eða, “bja, fussum svei, skammastu þín, tvu, ullabí, ullabjakk.” Þannig lét hún dæluna ganga. þessu átti Smári erfitt með að ná. “Snáfiði burt ófétin ykkar,” sagði gamla konan líka höstugum rómi. þetta var hennar talsmáti,en öllum í hverfinu þótti vænt um gömlu konuna. Hún var bara slitin og þreytt.
Og Smári reyndi að gleyma Kaupmannahöfn, en samt hélt hann áfram að hugsa um stelpuna á neðri hæðinni, sem kom grátandi heim úr skólanum, blóðrisa á hnjánum og í rifnum kjól. Hann mundi líka eftir ýmsu öðru, sem hann talaði aldrei um, blóðregn af himni og litlir barnsfætur sem námu við heitan fjörusand og núggaís í silfurbréfi. Eða sumarbústað úti á strönd og kannski rigning og hversu notalegt var að vera í góðri regnkápu úti í rigningu og stór skógur rétt hjá með hérum og dádýrum og árabátur í flæðarmálinu. þegar þau fóru heim úr sumarbústaðnum hafði þeim verið ekið á járnabrautastöðina í léttikerru. Hvernig var hægt að gleyma slíku?
“Já, það er svalandi þetta Diet-Pepsi,” sag›i Gugga og Smári elskaði lífið, en raunar heitast, þegar því var lifað í spennu, egghvasst og sársaukafullt á víxl, þessi ljúfsára tilfinning, sem fær mann til að finna rækilega fyrir sjálfum sér.
“Mér finnst Diet-Coke eiginlega betra,” sagði hann og áfram liðu dagarnir og kannski kom faðir hans heim úr útreiðatúr og bar með sér lykt af hnakki og beisli og hrossaskít og ferskum svita. Stundum voru ýmsir karlar með honum og þeir voru í hnéháum leðurstígvélum og reiðbuxum sem pokuðu út um lærin og svipurinn á andliti fleirra var tær eftir allt útiloftið og það að kljást við ólma hesta. Móðir Smára gaf þeim kannski kjötsúpu og úti fyrir var stjörnubjart vetrarkvöld.
“Hún er góð hjá þér kjötsúpan,” sagði faðir hans, “en samt ekki eins góð og hjá mömmu minni.” Kjötsúpan var aldrei alveg fullkomin sama hvað hún reyndi að vanda sig. Faðir hans sá um það.
Eftir kvöldmatinn fóru karlarnir heim til sín og það var kannski leikrit í útvarpinu. Móðir hans settist með tágakörfu við fætur sér og fór að stoppa í sokka, en faðir hans lagðist endilangur upp á dívan og ef eitthvað skoplegt var sagt í leikritinu hló hann dátt, hló með öllum líkamanum, maganum og líka hnakkaspikinu og kinnarnar hristust og tár runnu úr augunum. þannig maður var hann, þegar var gaman; þá var mjög gaman, en alla jafna var hann alvarlegur í bragði.
En hvernig átti hann að segja Guggu frá flessu öllu? þetta hlaut að vera henni framandi heimur, svo óralangt frá Tívólí og diskótekum og flugbátum. Hún myndi áreiðanlega ekki botna neitt í þessu, en samt var hann feginn að hún skyldi sitja þarna og spjalla við hann um Kaupmannahöfn. Á hinn bóginn gæti svo sem allt eins verið að hún skildi hann prýðisvel, því augun í henni voru flauelismjúk, blá og svo gljúp í höfðinu og móttækileg, en hann ætti erfitt með að koma orðum að þessu, að minnsta kosti þarna á Café Hressó.
Og Gugga lauk úr glasinu sínu og hann úr kaffibollanum og þau gengu tvö saman út á Austurstræti. þetta var á sumardegi og margir á ferli, ýmsir bara að drolla eða stóðu við Útvegsbankann, en aðrir stikuðu einbeittir á svipinn, sjálfsagt á leið að borga skuldir, eða búa til nýjar. þau kvöddust og Gugga fór í sína vinnu og hann í sína. Kannski myndu þau hittast einhvern tímann seinna og þá gæti Smári sagt henni frá sinni Kaupmannahöfn, líka sársaukanum, og gleðinni mitt í þeim sársauka.
*******************